Zabezpieczenie roszczeń przeciwko Getin Noble Bank S.A. w restrukturyzacji

Zarówno w orzecznictwie sądów powszechnych, jak i poglądach doktryny rysują się dwa stanowiska.

Już student trzeciego roku prawa wie, że prawo cywilne rozróżnia roszczenia pieniężne i niepieniężne.

Roszczenia pieniężne to takie, które dotyczą zapłaty konkretnej sumy pieniężnej.

Roszczenie niepieniężne to roszczenie inne niż pieniężne. Są to wszystkie roszczenia niemajątkowe (z zakresu praw stanu np. o ustalenie albo zaprzeczenie ojcostwa albo macierzyństwa, o rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa, ochrona danych osobowych w zakresie ich prawidłowego przetwarzania) oraz roszczenia majątkowe o świadczenia inne niż pieniężne.

Jeżeli powództwo przeciwko Getin Noble Bank S.A. dotyczy powództwa o zapłatę oraz powództwa o ustalenie z art.189 k.p.c. to mamy do czynienia zarówno z możliwością udzielania zabezpieczenia przez sąd w trybie art. 747 k.p.c. Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje przez:

1) zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;

2) obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;

3) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;

4) obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;

5) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;

6) ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

W dnia 30 września 2022 r. wszczęto przymusową restrukturyzację Getin Noble Bank S.A. Po ogłoszeniu przymusowej restrukturyzacji GNB część sądów odrzuca wnioski o udzielenie zabezpieczenia, powołując się na okoliczność czy wstrzymanie obowiązku spłaty rat kredytu w ramach zabezpieczenia roszczenia jest dopuszczalne z punktu widzenia regulacji ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (dalej „ustawa o BFG”). Sądy wskazują na art. 135 ustawy o BFG. Art. 135. [Umorzenie postępowania egzekucyjnego lub zabezpieczającego]

1.Postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji wszczęte przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji podlega umorzeniu.

2.Umorzenie postępowania egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie przysądzeniu własności nieruchomości, jeżeli przybicia udzielono przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji, a nabywca egzekucyjny wpłaci w terminie cenę nabycia.

3.Sumy uzyskane w umorzonym postępowaniu, a jeszcze niewydane, zwraca się do podmiotu w restrukturyzacji, chyba że zostały uzyskane ze sprzedaży składników majątkowych obciążonych rzeczowo. Umorzenie postępowania egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie dokonaniu podziału sum uzyskanych ze sprzedaży składników majątkowych obciążonych rzeczowo przez organ postępowania egzekucyjnego.

4.W czasie trwania przymusowej restrukturyzacji w stosunku do podmiotu w restrukturyzacji niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego i postępowania zabezpieczającego.

5.Do egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę przepisów ust. 1-4 nie stosuje się.

Przy interpretacji przepisów bierzemy różne typy wykładni: językową, celowościową, prokonstytucyjną, prounijną itd. Postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji wszczęte przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji podlega umoczeniu z mocy prawa. Co prawda ust. 4 stanowi, że w czasie trwania przymusowej restrukturyzacji w stosunku do podmiotu w restrukturyzacji niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego i postępowania zabezpieczającego, niemniej jest on powiązany z ust. 1, który wskazuje tylko na egzekucję i zabezpieczenie skierowane do majątku dłużnika.

Nie wdając się w polemikę z takim stanowiskiem sądów (którego nie podzielamy, uważamy, że takie zabezpieczenie nie jest skierowane do majątku dłużników – czyli banku w restrukturyzacji), to samo odrzucenie wniosku pozostaje w oczywistej i rażącej sprzeczności z art. 755. Trudno uznać że celem ustawy o BFG było pozbawienie konsumenta prawa do sądu i braku możliwości udzielenia zabezpieczenia. Zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych w sprawie cywilnej (np. ochrony dóbr osobistych powoda – konsumenta, w stosunku do którego bank w restrukturyzacji narusza jego prawa osobiste): Art. 51 ust. Konstytucji RP stanowi, że każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą oraz z art 16 RODO. Prawo do sądu wynika zaś z art. 45 Konstytucji RP i art. 6 Konwencji Rzymskiej.

Sąd powinien dać prymat wykładni prokonstytucyjnej. Zgodnie z wykładnią prokonstytucyjną dopuszczalne jest pominięcie przepisu ustawy niezgodnego z Konstytucją wtedy tylko, gdyby rozstrzygnięcie na jego podstawie prowadziłoby do niesłusznych i nieakceptowanych z perspektywy konstytucyjnej rezultatów dla obywatela. Sąd musi też pamiętać, że w sporze z bankiem występuje konsument, który pozostaję także pod szczególną ochroną Konstytucji.

Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych.

W szczególności sąd może:

1) unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania;

2) ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem;

3) zawiesić postępowanie egzekucyjne lub inne postępowanie zmierzające do wykonania orzeczenia;

4) uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem;

5) nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze.

Skoro powództwo dotyczy roszczenia o ustalenie, to zgodnie z najnowszym orzecznictwem Sądu Najwyższego, umowa (stosunek prawny) nie istniał od samego początku. W związku z tym sąd nie ma prawa odrzucić wniosku o zabezpieczenie roszczenia niepieniężnego (art. 755 k.p.c.). Jeżeli sąd jednak uzna, że wniosek skierowany przez powoda nie jest adekwatny do danej sytuacji to powinien z urzędu udzielić innej formy zabezpieczenia. Po co powodowi (konsumentowi) wyrok stwierdzający, że umowa nigdy nie została skutecznie zawarta. Między innymi po to by sprostować dane osobowe. Mamy prawo do sprostowania danych osobowych w BIK. Skoro umowa nigdy nie była zawarta to Biuro Informacji Kredytowe powinno wykreślić całą historię spłaty, czy też niespłacania całej umowy. Dlatego też powód ma prawo żądać od sądu udzielenia zabezpieczenia np. poprzez zakaz wpisywania przez bank powoda do BIK o zaprzestaniu spłacania rat; zakaz prowadzenia windykacji (wysyłania wszelkich pism, e-maili, telefonów wzywających do zapłaty itd.).

Zgodnie z art. 8 ust. 3 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej kraje UE ustanowiły krajowe organy odpowiedzialne za ochronę danych osobowych. Oznacza to, że sąd ma obowiązek chronić prawidłowość przetwarzania danych osobowych poprzez udzielanie stosownych zabezpieczeń, nawet gdyby we wniosku o udzielenie zabezpieczenia nie wymienionego takiego sposobu.

Tym samym Sąd Okręgowy w Warszawie powinien udzielić innej formy zabezpieczenia, jeżeli uznaje że zaprzestanie płacenia rat jest niemożliwe, a dopiero później kierować pytanie do TSUE.